Mikrobiom jelitowy- jego funkcje, zaburzenia oraz czynniki regulujące funkcjonowanie

Mikrobiom jelitowy to złożony ekosystem miliardów mikroorganizmów – głównie bakterii, ale również wirusów, grzybów i archeonów – zamieszkujących nasze jelita. Choć ich obecność w ciele człowieka była przez lata niedoceniana, dziś wiemy, że odgrywa on kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia i równowagi całego organizmu.

Jakie funkcje w naszym organizmie pełni mikrobiom jelitowy?

Mikroorganizmy bytujące w jelitach nie są przypadkowymi "gośćmi". Jako aktywni uczestnicy procesów fizjologicznych, pełnią szereg ważnych funkcji:

• Wspomaganie trawienia – bakterie jelitowe rozkładają składniki pokarmowe, które nie zostały strawione przez enzymy trawienne, np. błonnik. W efekcie powstają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), które odżywiają komórki jelit i wspierają odporność.

• Produkcja witamin – niektóre bakterie syntetyzują witaminy z grupy B oraz witaminę K.

• Wzmacnianie odporności – mikrobiom "trenuje układ odpornościowy, pomaga rozpoznawać zagrożenia i zapobiega nadmiernym reakcjom autoimmunologicznym.

• Ochrona przed patogenami – bakterie jelitowe konkurują z chorobotwórczymi mikroorganizmami, ograniczając ich rozwój.

• Wpływ na gospodarkę hormonalną i neurologiczną – mikrobiom uczestniczy w produkcji neuroprzekaźników, takich jak serotonina (ok. 90% serotoniny powstaje właśnie w jelitach), a także wpływa na oś mózg–jelita.

Zaburzenia mikrobiomu a zdrowie całego organizmu

Zachwianie równowagi mikrobiomu, czyli tzw. dysbioza, może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia. Coraz więcej badań potwierdza, że mikroflora jelitowa oddziałuje nie tylko na układ pokarmowy, ale również na:

• Układ odpornościowy – dysbioza może zwiększać podatność na infekcje i choroby autoimmunologiczne.

• Układ nerwowy – zaburzenia mikrobiomu wiązane są z depresją, lękiem, bezsennością czy nawet chorobami neurodegeneracyjnymi (np. chorobą Parkinsona).

• Układ metaboliczny – nieprawidłowa flora jelitowa może przyczyniać się do rozwoju otyłości, insulinooporności i cukrzycy typu 2.

• Skórę – coraz częściej mówi się o wpływie mikrobiomu na stany zapalne skóry, takie jak trądzik, łuszczyca czy atopowe zapalenie skóry.

Co wpływa na stan mikrobiomu jelitowego?

Mikrobiom jest bardzo wrażliwy i dynamiczny – może zmieniać się pod wpływem wielu czynników. Do najważniejszych należą:

• Dieta – sposób odżywiania ma ogromny wpływ na skład mikroflory. Dieta bogata w błonnik, warzywa, kiszonki i produkty pełnoziarniste sprzyja rozwojowi korzystnych bakterii, natomiast żywność wysoko przetworzona, nadmiar cukru, tłuszczów trans i konserwantów działa destrukcyjnie.

• Styl życia – brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia oraz niewystarczająca ilość snu wpływają negatywnie na mikrobiom.

• Stres – przewlekłe napięcie emocjonalne może prowadzić do zmian w składzie mikroflory, zwiększając ryzyko stanów zapalnych i zaburzeń psychicznych.

• Antybiotykoterapia – antybiotyki, choć często konieczne, niszczą nie tylko bakterie chorobotwórcze, ale też te korzystne. Ich nadużywanie prowadzi do długotrwałej dysbiozy.

• Zanieczyszczenia środowiska, alkohol, palenie papierosów – również mają negatywny wpływ na równowagę mikrobiologiczną jelit.

Medycyna funkcjonalna w diagnostyce i terapii zawsze bierze pod uwagę stan zdrowia przewodu pokarmowego w tym stan jelit, traktując je jako punkt wyjścia do przywracania równowagi w całym organizmie.

Dbając o zdrowie jelit poprzez odpowiednią dietę, styl życia i redukcję stresu, wspieramy nie tylko trawienie, ale też odporność, zdrowie psychiczne i ogólne samopoczucie. Warto więc pamiętać, że dobre zdrowie zaczyna się od jelit.